در واقع خون تركيبي زنده و پيچيده بوده و حيات انسان به آن وابسته است. اين ماده حياتي از سلول‌ها و پلاسما تشكيل يافته است. بخش مايع يا پلاسما حاوي آب، املاح، مواد غذايي، هورمون‌ها، مواد انعقادي و ساير مواد محلول است و 55 درصد حجم خون را تشكيل مي‌دهد.سلول‌هاي خوني 3 دسته بوده كه شامل سلول‌هاي قرمز، سلول هاي سفيد و پلاكت‌هاست. اين سلول‌ها وظايف بسيار مهمي را در بدن به عهده دارند. يكي از وظايف اصلي خون كه توسط سلول‌هاي قرمز انجام مي‌شود، حمل اكسيژن و مواد غذايي و رساندن آن به سلول‌هاي مختلف بدن است. اگر سلول‌هاي خوني كم شوند يا به هر صورت با مشكلي مواجه شوند، اولين مساله‌اي كه در بدن ايجاد مي‌شود، اشكال در اكسيژن‌رساني است. اين وظيفه را فقط سلول‌هاي خوني مي‌تواند انجام دهد و هيچ سلول ديگري در بدن نمي‌تواند جايگزين سلول‌هاي خوني شود. اگر اكسيژن كافي به بدن نرسد، تنفس سلولي دچار اختلال شده و سلول مي‌ميرد. سلول‌هاي قلب و مغز بشدت به كمبود اكسيژن حساس بوده و در صورت فقدان اكسيژن، در كمتر از چند دقيقه مي‌ميرند. پس يكي از خطرات تهديدكننده براي كساني كه در اثر يك تصادف حجم زيادي ازخون خود را از دست داده‌اند، هيپوكسي و مرگ بافتي است كه به اصطلاح نكروز ناميده مي‌شود.يكي ديگر از وظايف خطير سلول‌هاي خوني، دفاع در مقابل عوامل ميكروبي و خارجي است. اين كار توسط سلول‌هاي سفيد كه در اصل سربازهاي بدن هستند، صورت مي‌گيرد. بدن ما دائما با ميكروب‌ها سروكار دارد، حتي تعداد زيادي ميكروب در سطح پوست ما داخل حفرات بيني، دهان و ساير قسمت‌هاي لوله گوارش در حال زندگي هستند و مادامي كه سلول‌هاي خوني ما فعال و توانا هستند هيچ يك از اين ميكروب‌ها نمي‌توانند صدمه‌اي به بدن وارد سازند. وقتي در اين سلول‌ها مشكلي ايجاد شود، بدن ضعيف شده و براحتي به عفونت‌هاي مختلف دچار مي‌شود. پس افرادي كه به هر علتي دچار خونريزي حاد شده‌اند، در معرض عفونت‌هاي مختلف قرار دارند.وقتي در جايي از بدن خونريزي ايجاد شود يا آسيبي رخ بدهد، اولين اتفاقي كه مي‌افتد اين است كه ديواره رگ منقبض شده تا جلوي خونريزي را بگيرد. اگر موفق نشود، سلول‌هاي خوني خاصي به نام پلاكت در محل تجمع كرده تا سدي را در مقابل خونريزي ايجاد كنند. بعلاوه فاكتورهايي در خون وجود دارند كه وظيفه هموستاز و ايجاد لخته را به عهده دارند. در بيماران هموفيلي اين فاكتورها كمتر از سايرين بوده و در موارد شديد با خونريزي‌هاي شديد و خود به خودي مواجه هستند كه تجويز فرآورده‌هاي خوني در آنها ضرورت پيدا مي‌كند. بنابراين وظيفه مهم ديگر سلول‌هاي خوني حفظ هموستاز و جلوگيري از خونريزي است.

اگر بدن فرد سالم باشد و مقدار خونريزي نيز كم باشد، بدن براحتي مي‌تواند خونريزي را تحمل كرده و بسرعت مقدار زيادي سلول خوني را وارد گردش خون كند، ولي اگر ذخاير كافي در بدن وجود نداشته باشد يا به دلايلي مثل بيماري مقاومت بدن كاهش يافته باشد، نمي‌تواند براحتي با كمبود سلول‌هاي خوني تطابق بيابد و دچار علائم شديدي مي‌شود.خون يك مايع حياتي است كه به وسيله قلب در بدن به گردش درمي‌آيد و با گذشتن از كنار تمام سلول‌ها، مواد غذايي و اكسيژن را از دستگاه گوارش و تنفس مي‌گيرد و به سلول‌هاي مختلف بدن مي‌رساند و از سوي ديگر مواد دفعي سلول‌ها را براي دفع به كليه‌ها، كبد و شش‌ها حمل مي‌كند. پس تغذيه و پاكسازي سلول‌هاي بدن را به عهده دارد.افراد بسياري فكر مي‌كنند خوني كه در بدن ما جريان دارد مثل اعضاي ديگر ثابت است و با خروج آن از بدن جبران كمبودش بسيار مشكل خواهد بود، ولي در اصل اين طور نيست. يك سري مراكز خونسازي در بدن وجود دارند كه با افزايش سن محدودتر شده ولي هميشه در بدن وجود دارند. يكي از اين مراكز مهم مغز استخوان‌هاست. مغز استخوان در تمام طول زندگي فعال بوده و با ساخت سلول‌هاي خوني مانع ايجاد كمبود در آنها مي‌شود. بنابراين بدن را قادر مي‌سازد در مقابل خونريزي‌ها تا حد زيادي مقاومت كند. در صورتي كه مقداري از خون مثلا طي اهداي خون از گردش بدن خارج شود، بدن براحتي قادر خواهد بود آن را جبران كند.

نياز به خون معمولا يك نياز فوري است و بيشتر در مواقعي به وجود مي‌آيد كه به دليلي مثل خروج خون از بدن يا كمبود توليد يا تخريب بيش از حد سلول‌هاي خوني در بدن، فرد در خطر مرگ قرار داشته باشد. با آن‌كه لحظه به لحظه علم بشر در حال پيشرفت است و اختراعات جديدي به ثبت مي‌رسند، هنوز هيچ جايگزيني براي خون پيدا نشده است و براي تامين نياز بيماران بدحال و در معرض خطر به اين ماده حياتي راهي جز استفاده از خوني كه افراد نيكوكار اهدا مي‌كنند، وجود ندارد.معمولا برخي از حوادث يا موقعيت‌هاي خاص همواره ممكن است فرد را نيازمند تزريق خون كند. شايع‌ترين اين موارد عبارت است از تصادفات مختلف رانندگي، سوختگي‌ها و اعمال جراحي.گروه‌هاي خاصي مثل خانم‌هاي باردار حين زايمان و پس از آن بايد از نظر خونريزي و نياز احتمالي به خون مورد توجه قرار گيرند. اكثر نوزادان بعد از تولد به طور فيزيولوژيك دچار مشكلاتي در سلول‌هاي خوني جنيني و زردي مي‌شوند، در موارد شديد بخصوص نوزادان نارس ممكن است به تعويض خون نياز پيدا كنند.گاهي لازم است بيماران سرطاني تحت شيمي درماني يا راديوتراپي قرار گيرند، در اين موارد سلول‌هاي خوني به دليل حساسيتي كه در مقابل اين مواد دارند بسرعت تخريب شده و نياز به تزريق خون را در اين افراد افزايش مي‌دهند. بعلاوه در اين بيماران ممكن است مغز استخوان نيز سركوب شده باشد كه ديگر خونسازي نكند يا سرطان، سلول‌هاي خوني را درگير كرده و به كاهش رده‌هاي سلولي خاصي در خون بيمار منجر شوند كه نياز به خون را چند برابر مي‌كند. گروهي از بيماران خاص وجود دارند كه به دليل بيماري‌هاي مادرزادي مثل تالاسمي يا هموفيلي، از كودكي و در تمام طول عمر خود، براي اين‌كه يك زندگي نسبتا معمولي داشته باشند به طور منظم نياز به تزريق خون و فرآورده‌هاي خوني دارند. يك گروه خاص نيز افرادي هستند كه كليه آنها نارسا شده و ديگر هورمون‌هاي محرك خونسازي را نمي‌سازد. در اين موارد اغلب هورمون محرك براي اين افراد تجويز مي‌شود، ولي در كمبودهاي شديد ممكن است نياز به تزريق خون پيدا كنند.

از نظر روحي، هديه دادن منجر به ايجاد حس رضايت قلبي شده و به ارتقاي وضعيت روحي شما مي‌انجامد. چراكه شما مي‌دانيد با اين كار جان چند فرد نيازمند را نجات داده‌ايد و براي همنوعان خود مفيد بوده‌ايد. از طرفي شكر سلامت خود را نيز به‌جا مي‌آوريد. علاوه بر اين، مزاياي روحي و معنوي كه هر فردي با انجام كار نيك از آنها بهره‌مند مي‌شود، يكسري فوايد خاصي نيز نصيب كساني مي‌شود كه به اهداي خون مي‌پردازند. كساني كه داوطلب اهداي خون هستند تحت معاينه كامل پزشكي و يك سري از آزمايش‌ها قرار مي‌گيرند كه باعث مي‌شود از وضعيت سلامت خود باخبر شده و در صورت وجود هر مشكلي، به طور زودرس به درمان آن بپردازد و از وخيم شدن مشكل جلوگيري به عمل ‌آيد.بسياري از ما در معرض دودهاي سمي قرار داشته و به همين دليل مستعد بيماري‌هاي مزمن تنفسي هستيم. در بيماري‌هاي تنفسي، اكسيژن كافي در دسترس قلب نيست تا آن را به سلول‌هاي بدن برساند، از اين رو از طريق مولكول‌هاي خاصي پيام به مراكز خونرساني رسيده و باعث مي‌شود سلول‌هاي خوني و متعاقب آن غلظت خون گاهي بيش از حد افزايش يابد. اين غلظت خون خود عوارضي به دنبال دارد، با اهداي خون مي‌توان به تنظيم خون در گردش كمك كرد.با اهداي خون تعداد زيادي از سلول‌هاي خوني پير از جريان خون خارج شده و مغز استخوان سلول‌هاي خوني جوان و تازه را ساخته و به رگ‌هاي شما مي‌ريزد. اين كار براي سلامت شما مفيد است.

اهداي خون با آن‌كه مي‌تواند از جنبه‌هاي بسياري مفيد باشد، ولي همه نمي‌توانند خون اهدا كنند. اهداي خون شرايط خاصي دارد. براي مثال سن افراد اهداكننده خون نبايد كمتر از 17 سال يا بيشتر از 65 سال باشد. وزن فرد نيز حداقل بايد 50 كيلوگرم باشد. بعلاوه فرد اهداكننده بايد در شرايط مناسب روحي و جسمي قرار داشته و بيماري شديدي نداشته باشد. افرادي كه از بيماري‌هاي جدي قلبي و ريوي رنج مي‌برند، مسلما گزينه‌هاي خوبي براي اهداي خون نيستند.براي اين‌كه به فرد اهداكننده فشار زيادي تحميل نشود و بدن وي بتواند به بهترين صورت خونسازي نمايد، بهتر است فواصل اهداي خون حداقل 8 هفته باشد و بيشتر از 4 بار در يك سال اين كار انجام نشود. يكي از شروط لازم اين است كه خود فرد مبتلا به كم‌خوني نباشد و اين مساله با انجام آزمايش قبل از اهداي خون سنجيده مي‌شود.براي حفظ سلامت خوني كه به بيماران تزريق مي‌شود، فرد اهداكننده نبايد سابقه ابتلا به بيماري‌هاي منتقل‌شونده از راه خون مثل هپاتيت داشته باشد. بعلاوه كساني كه به بيماري‌هاي عفوني مبتلا هستند براي اهداي خون بايد با پزشك مشورت كنند. فرد اهداكننده نبايد الكل مصرف كند يا اعتياد به مواد مخدر بخصوص انواع تزريقي داشته باشد.

اهداي خون عوارض وخيمي به دنبال ندارد، فقط بايد به يك سري توصيه‌ها عمل كنيد تا بدن شما بعد از اهداي خون براحتي كنترل همه چيز را به دست بگيرد. وقتي مقداري از خون شما از گردش خون خارج مي‌شود، ممكن است دچار افت فشارخون يا احساس سرگيجه و ضعف شويد. براي پيشگيري از اين عوارض بهتر است قبل از اهدا، حجم خون خود را افزايش دهيد. بهترين كار اين است كه شب و صبح قبل از اهداي خون مقدار زيادي آب بنوشيد و از مصرف موادي كه از آب بدن شما مي‌كاهند مثل قهوه و چاي يا مواد پر از فيبر خودداري كنيد.نبايد هنگام اهداي خون خيلي گرسنه باشيد. بهتر است حدود 4 ساعت قبل از اين كار يك وعده غذايي مفيد و سالم خورده باشيد و با انرژي كامل به سازمان انتقال خون برويد. اگر تحت رژيم خاصي قرار داريد كه كالري دريافتي شما را بشدت محدود مي‌سازد، به نفع شماست كه حداقل روز قبل از اهداي خون، كمي رژيم خود را آسان‌تر سازيد و مقدار بيشتري غذاهاي پروتئيني و مفيد بخوريد.هميشه موادي مثل ميوه يا ماست همراه خود داشته باشيد. قند اين مواد بخوبي هضم شده و از افت قند خون جلوگيري مي‌كند. ميوه‌هايي كه سرشار از آهن هستند مي‌توانند گزينه‌هاي خوبي باشند يكي از اين ميوه‌ها آلوها يا آب آلو است.وجود آهن در وعده‌هاي غذايي روز قبل و بعد از اهداي خون از اهميت بالايي برخوردار است. آهن موجود در گوشت قرمز و مرغ و ماهي بسيار خوب جذب شده و در صورت مصرف همزمان ويتامين C اين جذب بيشتر هم مي‌شود. بنابراين معمولا در كنار مصرف اين مواد، موادي مثل مركبات و گوجه فرنگي نيز توصيه مي‌شود.بلافاصله بعد از اهدا از جاي خود برنخيزيد. حداقل 15 دقيقه در همان جا استراحت كنيد تا سيستم بدن شما فشارخونتان را بخوبي تنظيم كند. پس از اهداي خون حداقل تا يك ساعت از استعمال دخانيات پرهيز كنيد. اگر بعد از اهداي خون دچار سرگيجه يا ضعف شديد، روي زمين دراز كشيده و پاهايتان را بالاتر از سطح بدن قرار دهيد. با اين كار فشار شما يك سانتي‌متر جيوه افزايش مي‌يابد.